Przystępując do referowania problematyki rodzajów oraz funkcji znaków towarowych niezbędne jest uprzednie przytoczenie pojęcia samego znaku towarowego.

Według art. 120 ust. 1 i 2 ustawy Prawo Własności Przemysłowej:

znak towarowy jest to każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia i inny sygnał dźwiękowy.

Ustawodawca już w definicji pozwolił sobie wskazać na pewne formy ( wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru
lub opakowania, a także melodia i inny sygnał dźwiękowy), mogące być zarazem znakiem towarowym. [1]
Użyty w definicji zwrot „w szczególności” oznacza, że nie funkcjonuje jednak numerus clausus znaków towarowych.

1. Rodzaje znaków towarowych

Biorąc pod uwagę cechy oraz specyfikę poszczególnych znaków towarowych można dokonać ich podziału na podstawie różnorodnych kryteriów.

Ze względu na metodę postrzegania znaku dzielimy je na:

• słowne – oznaczenia odbierane przy użyciu wzroku oraz słuchu. Źródło ich powstania mogą stanowić litery, liczby, słowa, zdania lub slogany. Przykładem są imiona czy nazwiska.
• obrazowe – oznaczenia odczytywane za pomocą wzroku. Do kategorii tej zaliczyć można: rysunki, reprodukcje, portrety, kombinacje kolorów. Mogą mieć formę fantazyjną
• np. graficznie zaprojektowane litery cyfry, czy monogramy.
• plastyczne – znaki odbierane poprzez zmysł wzroku i dotyku o charakterze trójwymiarowym np. opakowania, różne kształty butelek na napoje.
• dźwiękowe – kategorię tę tworzą rozpoznawane przy użyciu słuchu melodie albo sygnały dźwiękowe.
• kombinowane – za oznaczenia tego rodzaju mogą być uznane te powstałe z wykorzystaniem różnych form ekspresyjnych np. słów i obrazu.

Kryterium pozwalającym na dokonanie podziału znaków towarowych może być również podmiot, który ich używa. Zgodnie z tym kryterium wyróżnia się:

• Znaki fabryczne – używane przez producentów
• Znaki usługowe – używane przed podmioty świadczące usługi
• Znaki handlowe – używane przez sprzedawców
• Znaki firmowe – zawierają nazwę podmiotu gospodarczego
• Stopień powszechnej znajomości znaku oraz zakres ich ochrony pozwala wyróżnić dwie kategorie:
• Znaki zwykłe – oznaczenia towaru na tyle wyraźne, że mogą posłużyć do zidentyfikowania pochodzenia towaru określonego przedsiębiorstwa. Znaki te są chronione przed działaniami konkurencji.
• Znaki powszechnie znane (znaki notoryjne) – kategoria znaków powstała z uwagi na atrybut znajomości tychże na obszarze całego kraju oraz powszechnej znajomości przez większość potencjalnych nabywców. Dodatkowo należy podkreślić, że podstawą do uznania danego znaku za powszechnie znany może być fakt jego rozpowszechnienia za pomocą reklamy(długotrwałej) lub innego środka w programach telewizyjnych.
• Znaki renomowane – oznaczenia symbolizujące potwierdzoną jakość.
• Znaki sławne – cechują się bardzo wysokim progiem powszechnej znajomości oraz odnoszącym się do nich przekonaniem nabywców o wysokich walorach towarów oznaczonych tym rodzajem znaków.

Zgodnie z treścią wyroku WSA w Warszawie z 8 sierpnia 2007 r., VI SA/Wa 757/07, LEX nr 371973 znaki renomowane podlegają zwiększonej ochronie, przełamującej zasadę specjalizacji, umożliwiającej obronę przed używaniem znaku dla jakichkolwiek towarów, jeżeli działanie mogłoby skutkować dla używającego osiągnięciem nienależnej korzyści lub wyrządzić szkodę odróżniającemu charakterowi, bądź renomie znaku. Wyrok ten stanowi również, że automatyzm identyfikowania znaku z symbolem jakości oznaczanego nim towaru nie może być uznawany za niezbędny symptom jego notoryjności(znaki notoryjne-powszechnie znane).[2]

Większość znaków towarowych jest używana tylko przez jednego przedsiębiorcę. Zdarzają się jednak przypadki w których znak ten będzie używany przez dwóch lub więcej przedsiębiorców.

Tego typu znaki towarowe można podzielić na trzy kategorie:

Wspólny znak towarowy – przeznaczony do używania w obrocie przez organizację mającą osobowość prawną, powołaną do reprezentowania interesów przedsiębiorców. Prawo ochronne uzyskiwane jest przez reprezentującą przedsiębiorców organizację, przy czym wspólny znak towarowy może być używany zarówno przez organizację jak i zrzeszonych przedsiębiorców, zgodnie z przyjętym przez tę organizację regulaminem. (U. Więckowska, Wspólny znak towarowy , w: Leksykon własności przemysłowej i intelektualnej, red. . A. Szewc, Kraków 2003, s. 288; I. Wiszniewska, op. cit. ,s.3).

Wspólny znak towarowy gwarancyjny – występuje w przypadkach, w których prawo ochronne uzyskiwane jest przez organizację posiadającą osobowość prawną, ale organizacja ta nie posługuje się zarejestrowanym znakiem na swoje własne potrzeby lecz przyjmuje regulamin jego używania i kontroluje przestrzeganie przyjętych w nim zasad przez używających znak przedsiębiorców. Uprawniony do wspólnego znaku towarowego nie może odmówić bez ważnych powodów używania znaku przedsiębiorcom, którzy spełniają kryteria określone w regulaminie znaku. Krąg podmiotów uprawnionych do używania wspólnego znaku gwarancyjnego ma charakter otwarty.
(I. Wiszniewska op. cit., s. 3).

Znaki chronione wspólnym prawem ochronnym ‑ są to znaki przeznaczone do równoczesnego używania przez kilku przedsiębiorców. Działają oni wspólnie, czyli wspólnie zgłaszają dany znak do rejestracji, dzięki czemu uzyskane za pomocą rejestracji prawo ochronne
jest prawem wspólnym. Jest to indywidualny znak towarowy zarejestrowany na rzecz kilku samodzielnych przedsiębiorców.(E. Waliszko, Zróżnicowany charakter znaków towarowych, w: E. Waliszko, R. Golat, Znaki towarowe, Bydgoszcz-Warszawa 2006, s. 272).[3]

2. Funkcje znaku towarowego

Pojęcie funkcji znaku jest definiowane jako całokształt typowych oddziaływań znaku towarowego na konsumentów.

W literaturze wyróżnione zostały następujące funkcje:

• Funkcja oznaczenia pochodzenia: inaczej funkcja wyróżniająca lub funkcja dystynktywna – umożliwia odróżnienie danych towarów od towarów tego samego rodzaju Znak bowiem ma za zadanie wskazać pochodzenie towaru od określonego przedsiębiorcy(charakter komercyjny).
• Funkcja jakościowa – inaczej funkcja ochrony zaufania lub gwarancyjna. Ma za zadanie wskazać, że z pochodzenie danego towaru z określonego przedsiębiorstwa należy kojarzyć z cenionymi przez konsumentów wartościami tego towaru lub przynajmniej subiektywnym, lecz powszechnym przekonaniem o ich walorach. Potencjalny nabywca jest informowany o tym, że wszystkie towary oznaczone tym znakiem towarowym są tej samej jakości.
• Funkcja reklamowa – zwana sugestywną. Wywodzi się ona z faktu, że znak towarowy jest również środkiem reklamy. Jej celem jest utrzymanie i powiększenie grupy nabywców.
• Funkcja informacyjna – zwana funkcją ochrony zaufania, nośnik wyobrażeń nabywcy, które odnosi do produktu oraz jego producenta.
• Inne funkcje: estetyczne oraz funkcjonalne – zwłaszcza znaki graficzne oraz przestrzenne.

Zgodnie z orzeczeniem SN z 9 stycznia 2008 r., II CSK 363/07, LexPolonica nr 1798171 podejmując się oceny zdolności odróżniającej trzeba wziąć pod uwagę wszystkie elementy oznaczenia łącznie , w tym nie tylko formę i kształt, ale także kolorystykę, rozmieszczenie elementów graficznych, uwzględniając ich podobieństwa raczej niż różnice.

Zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z 11 kwietnia 2007 r., VI SA/Wa98/07, Lex nr 319373 „Znak towarowy służy do określenia tożsamości towarów lub usług pochodzących od konkretnego przedsiębiorstwa. Spełnia on także funkcje reklamowe itp. Jednakże
to nie te jego właściwości są celem rejestracji oznaczenia jako znaku towarowego. [4]

Tytułem podsumowania należy zauważyć, że każdy znak towarowy bez względu na rodzaj spełnia wyżej wymienione funkcje, które w zasadzie warunkują jego funkcjonowanie oraz są w nim zakodowane.

Autor: Dominik Hebda

[1] Prawo Własności Intelektualnej, pod red. Joanny Sieńczyło – Chlabisz, Warszawa 2011, s. 337.

[2] Tamże, s. 340 – 342.

[3] Tamże, s. 343 – 345.

[4] Tamże, s. 338 – 340.