Wśród zagadnień podlegających ochronie na gruncie prawa własności przemysłowej, szczególne miejsce zajmują rozwiązania zwane oznaczeniami odróżniającymi. Najważniejszymi wśród nich są znaki towarowe. Każdego dnia stykamy się z tysiącami znaków towarowych. Są wszędzie, na naszych ubraniach, na opakowaniach produktów spożywczych, reklamach czy wreszcie stornach facebook-a.
Próbując zdefiniować znak towarowy posłużę się definicja doktrynalną prof. R. Skubisza:
„znak towarowy jest odbitym w świadomości człowieka jednolitym związkiem oznaczenia i towaru, obejmującym ogół informacji i wyobrażeń o towarze wyodrębnionym za pomocą tego oznaczenia wśród towarów tego samego rodzaju. Tak rozumiany znak towarowy jest dobrem niematerialnym, ponieważ istnieje jedynie w świadomości człowieka.”[1]
Najważniejszymi elementami tej definicją są:
Pierwszy element nie wymaga głębszej analizy jednak warto dodać, iż jest to dobro co prawda niematerialne, ale o naturze majątkowej. W drugim przypadku trzeba pamiętać o tym, iż samo oznaczenie nie jest jeszcze znakiem towarowym. Staje się nim dopiero wówczas, gdy zostaje wiązany z towarem bądź usługą. Element trzeci odnosi się do psychologicznego odbierania znaku towarowego i może mieć znaczenie przy określaniu jego cech takich jak: rozpoznawalność, proponowana przez niego jakość.
Powszechnie przyjętą definicję normatywną znaku towarowego wprowadziła Dyrektywa Nr 89/104/EWG o harmonizacji prawa znaków towarowych mająca na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich. Akt ten stanowił, iż znak towarowy może składać się z jakiegokolwiek oznaczenia, które można przedstawiać w formie graficznej, w szczególności z wyrazów, rysunków, liter, cyfer, kształtu towarów bądź usług, pod warunkiem, że oznaczenia takie umożliwiają odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów drugiego przedsiębiorstwa.
Podobnie uregulował je polski ustawodawca w art. 120 ust.1: „ Znak towarowy jest to każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.”
Z tej definicji ustawowej możemy wyłuskać jego dwa konieczne elementy. Po pierwsze możliwość przedstawienia go graficznie. Po drugie jego zdolność odróżniającą. O ile w oznaczenia graficznych, słownych czy słowno-graficznych przedstawienie go graficznie jest łatwo zauważalne i nie budzi wątpliwości, o tyle już określenie jako znaki towarowe oznaczeń nie dostrzegalnych wizualnie może nastręczać pewne problemy. Oznaczeniami takimi są znaki dźwiękowe, zapachowe lub smakowe.[2] Wspomnieć też trzeba w tym miejscu, że znaki muszą być zmysłowo postrzegalne, ponieważ oddziaływają na: zmysł, wzrok, słuch, dotyk. Drugą cechą immanentną jest jego zdolność odróżniająca. Oznacza to, aby znak pełnił funkcje odróżniającą musi nadawać się do łatwego zapamiętania i późniejszego odróżnienia go od innych mu podobnych towarów, bądź towarów tego samego rodzaju. Te kwestie zostaną bardziej rozwinięte w następnych postach.
Na końcu trzeba odnieść się do używania pojęcia znaku towarowego w stosunku do firmy przedsiębiorcy lub marki. Powszechnie często myli się je, stosując się je zamiennie.
Marką według słownika wyrazów obcych jest znak ochronny określający producenta towaru, chroniący przed naśladownictwem lub podrabianiem. Definicja ta wskazuje bardziej na charakter ekonomiczny tego słowa niż prawny. Łączy znak ochronny z pochodzeniem od przedsiębiorcy, co przy dzisiejszych zmianach w własności przedsiębiorstw (i elementów przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym) oraz udzielaniem licencji na używanie znaków jest ciężkie do ustalenia. Marka ma charakter szerszy niż pojęcie znaku oraz powinna być używana tylko w aspekcie ekonomicznym.
Znaku towarowego nie powinniśmy również utożsamiać z firmą. Firma jest to kwalifikowana formą nazwy przedsiębiorcy, umożliwiającą jego odróżnienie w obrocie gospodarczym od innych podmiotów. Firma przedsiębiorcy i znak towarowy produkowany przez niego nie są tożsame, pomimo czasem spotykanych tych samych słów w nich użytych. Są to dwa różne zagadnienia również inna ochrona jest dla nich przewidziana.
Podsumowując pragnę podkreślić , iż znakiem towarowym mogą być tylko takie oznaczenia które są zmysłowo postrzegalne, nadają się do graficznego przedstawienia i charakteryzują się zdolnością odróżniającą. Natomiast każde inne oznaczenie nie posiadające tych cech nie może zostać zarejestrowane.
autor: Maciej Chodorowski
[1] R. Skubisz, Funkcje znaku towarowego, w: Księga pamiątkowa z okazji 80-lecia rzecznictwa patentowego w Polsce, Warszawa 201, s.165-166
[2] T. Szymanek, Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2008, s.159