Przesłanki rejestracji znaku towarowego możemy podzielić na pozytywne i negatywne. Uregulowane są one w ustawie Prawo Własności Przemysłowej z 30 czerwca 2000r., w tytule III, dziale I (art. Art.127-137). Dziś skupimy się na przesłankach pozytywnych. Natomiast przesłanki negatywne zostaną określone za dwa dni. Przechodząc do meritum, aby oznaczenie mogło być zarejestrowane jako znak towarowy, musi spełnić ustawowe warunki wymagane do uzyskania prawa ochronnego. Co do zasady, jeżeli spełnia określone wymogi, Urząd Patentowy wydaję decyzję o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy. Istnieje jednak wyjątek w artykule 130 Prawa Własności Przemysłowej (dalej PWP), który przedstawię w dalszej części posta. W tym momencie, jedynie wskazuję na jego istnienie. Art. 120 PWP:

Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.

Znakiem towarowym jest zatem takie oznaczenie, które jest:

• Graficznie przedstawialne,

• Posiada dostateczne znamiona odróżniające.

Przechodząc do dostatecznych znamion odróżniających, pierwszą z nich jest zmysłowa postrzegalność. Oznaczenie musi być postrzegalne za pomocą zmysłów, de facto wzroku i słuchu. Głównym zadaniem znaku towarowego jest indywidualizacja towarów lub usług. Niezbędne jest więc, abyśmy mogli je dostrzec, aby odróżnić jedne towarowy/usługi od innych dostępnych na rynku. Jednolitość oznaczenia to przede wszystkim jego wewnętrzna spójność i skrótowość. Oznaczenie nie może być nazbyt rozbudowane, trudne do zapamiętania, składające się z niezliczonej ilości elementów. Ponownie należy tu podkreślić funkcję efektywnego i szybkiego odróżnienia danego towaru/usługi. Samodzielność znaku towarowego względem towaru – istnienie relacji między daną nazwą a przedmiotem, do którego się odnosi. Towar sam w sobie nie może być znakiem towarowym. Ostatnim wymogiem jest wymóg graficznej przedstawialności oznaczenia. Konkretne przykłady można znaleźć w art.120 ustępie 2 PWP. W praktyce można powiedzieć, że znak słowny przedstawia się w formie wyrazów, znak graficzny w formie reprodukcji graficznej, a znak dźwiękowy w formie zapisu nutowego 2. Znaki towarowe w postaci wyrazów pojawiają się najczęściej. Można zastrzec samą nazwę przedsiębiorstwa, firmowe logo, markę produktu, slogany reklamowe. Razem z charakterystyczną szatą graficzną lub samo brzmienie słowa. Natomiast ciekawą formą w tej kategorii są slogany. Zgodnie z orzeczeniem WSA w Warszawie określono negatywne przesłanki sloganu jako znaku towarowego:

„W praktyce oznacza to, że nie będzie podlegał ochronie, jako znak towarowy taki slogan, który składa się z prostych, banalnych słów, pełni rolę komunikatu, informacji czy opisu niż oznaczenia, które byłoby w stanie odróżnić towary lub usługi danego przedsiębiorstwa od innych, obecnych na rynku”.4

Slogan, zatem musi być oryginalny, bezpretensjonalny i wyróżniać dany towar czy usługę na rynku. Przykłady polskich zarejestrowanych, jako znak towarowy sloganów:

• Rutinoscorbin – bierz jak Cię bierze.

• Kaszel minie po flegaminie.

Kolejną formą są rysunki, czyli oznaczenie w formie samej grafiki, bez żadnych wyrazów. Są nimi wspomniane w art. 120 ust. 2 ornamenty, grafiki, motywy. W Polsce natomiast bardzo popularne jest zastrzeganie, jako znak towarowy całych etykiet występujących na towarach 2. Znakiem towarowym mogą być także formy przestrzenne, inaczej zwane znakiem towarowym 3D.

Mam na myśli kształt oraz wygląd danego towaru. Najczęściej za przykłady podaje się kształt butelek czy pojemników. Może nim być również kształt batoników.

Jako znak towarowy można zastrzec kompozycje kolorystyczne oraz kolory. Kontrowersyjną tematyką jest rejestracja pojedynczych kolorów. Orzecznictwo opowiada się w większości za stanowiskiem negatywnym. Przykładem jest orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w sprawie dotyczącej odmowy rejestracji przez Urząd Patentowy koloru czerwonego, jako znaku towarowego. W przedstawionym kazusie miał on być zarezerwowany dla branży budowlanej. Jednakże WSA podtrzymał negatywną decyzję Urzędu Patentowego. Uargumentował swoje stanowisko tym, iż kolor czerwony czy pomarańczowy jest adekwatny do wszelkiego rodzaju narzędzi, gdyż pełni rolę ostrzegawczą i nie może być zarejestrowany, jako znak towarowy. Odnośne ogólnego stanowiska dotyczącego koloru, jako znaku towarowego, określonego przez Urząd Patentowy i zaakceptowanego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, istotne jest, że:

„Urząd Patentowy RP stwierdził, iż co do zasady kolory, jako takie nie są postrzegalne przez odbiorców, jako oznaczenie pochodzenia. Stosowane są one bardziej w celach reklamowych i marketingowych, w związku z czym powinny być one generalnie dostępne dla wszystkich. Wg organu, jedynie nieliczne przypadki stosowania kolorów prowadzą do osiągnięcia przez taki kolor funkcji znaku towarowego. Zdaniem organu wymaga to jednak zazwyczaj znacznych nakładów finansowych na reklamę i promocję oraz długotrwałego przyzwyczajenia klientów do odbierania konkretnego koloru, jako oznaczenia pochodzenia, przy czym co do zasady chodzi o bardzo specyficzny kolor dla specyficznych pojedynczych towarów” 5.

Należy jednak podkreślić, iż znany jest jeden wyjątek. Koncern Kraft Foods, producent czekolady Milka, uzyskał prawa ochronne w postaci wspólnotowego znaku ochronnego na kolor „lila”.

Znak towarowy może być także ruchomy. Tutaj powszechnie znanym znakiem jest ten, który zarejestrowała fińska Nokia Corporation 2. Melodie, czy sygnały dźwiękowe mogą być zarejestrowane jako znak towarowy, gdyż zostało przyjęte stanowisko, iż zapis nutowy spełnia wymagania graficznej przedstawialności. Przykładem może być znak towarowy w postaci ryczącego lwa wytwórni MGM.

Odnotowano mnóstwo zgłoszeń dotyczących zastrzeżenia zapachu, ale spotykały się one z odmową – np. ‘zapach dojrzałej truskawki’ połączony z rysunkiem tego owocu. Nie można jednak przedstawić zapachu w formie graficznej. Wzór chemiczny nie jest formą przedstawienia znaku, choć ja w tym widzę pewną analogię do zapisu nutowego. Jednakże Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego zrobił wyjątek. Opis słowny uznał za przedstawienie graficzne znaku towarowego. Istnieje zatem znak towarowy w postaci zapachu świeżo skoszonej trawy, zastrzeżony dla piłek do tenisa.

Nie spotkałam się jeszcze z zarejestrowanym znakiem towarowym w postaci smaku. Wszystko jednak przed nami. W przeszłości do OHIM próbowano zgłosić leki o smaku pomarańczy oraz truskawkowe produkty lecznicze. Jak pokazuje przykład znaku zapachowego niewykluczone, że w przyszłości ‘znak smakowy’ otrzyma ochronę.

Ciekawą kwestią jest także, czy imię i nazwisko może być znakiem towarowym. Otóż może, jeżeli spełnia wymogi określone w ustawie (patrz: dostateczne znamiona odróżniające), niezależnie od popularności danego nazwiska. Jednak nie jest możliwe zakazanie innej osobie używania swojego nazwiska, jeżeli jest takie samo jak to zarejestrowane, zgodnie z uczciwymi praktykami w handlu i przemyśle 2.

Pojęcie „dostateczne znamiona odróżniające”, oprócz zmysłowej postrzegalności, jednolitości, samodzielności towaru od znaku czy graficznej przedstawialności, uzupełnia ustawodawca w ustępie 2 art. 129 PWP. Nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia, które:

• Nie nadają się do odróżnienia w obrocie towarów, dla których zostały zgłoszone – np. pojedyncza litera lub cyfra, płaska figura geometryczna.

• Weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych – np. kajzerka, termos, bagietka.

• Składają się wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania w szczególności: rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji lub przydatności – np. najprzedniejsze, markowe, starodawny.

Na początku wspomniałam o wyjątku od spełnienia wszystkim przesłanek w celu rejestracji znaku towarowego. Znak towarowy, mimo że nie spełnia tych wszystkich wymogów może uzyskać ochronę jeśli w wyniku konsekwentnego używania, poczynionych nakładów i promocji nabrał tzw. wtórnej zdolności odróżniającej, tj. będzie przez odbiorców kojarzony z konkretnym podmiotem – art. 130 PWP 3.

Kolejną istotną kwestią jest rodzaj znaków pod względem podmiotów, które zgłaszają rejestrację chcąc uzyskać prawa ochronne. Wyróżniamy tu znak towarowy indywidualny, wspólny znak towarowy i wspólny znak towarowy gwarancyjny. Indywidualny znak towarowy zgłoszony jest przez osobę fizyczną, osobę prawną, organ administracji rządowej albo państwową jednostkę prawną nieposiadającą osobowości prawnej, działającą w imieniu Skarbu Państwa. Przeciwieństwem jest wspólny znak towarowy, czyli taki, który może uzyskać organizacja posiadająca osobowość prawną (np. fundacja) powołana do ochrony interesów kilku przedsiębiorców. Wspólny znak towarowy używany jest przez tą organizację i zrzeszone w niej podmioty. W uproszczeniu:

• Indywidualny znak towarowy: 1 znak – 1 podmiot posługujący się znakiem.

• Wspólny znak towarowy – 1 znak – kilka podmiotów posługujących się znakiem.

Natomiast wspólny towarowy znak gwarancyjny jest to taki znak, który może uzyskać organizacja mająca osobowość prawną, którym będą posługiwać się przedsiębiorcy wchodzący w skład organizacji. Sama organizacja się nim nie posługuje 7. O tym, czy uzyskamy prawo ochronne na znak towary decyduje również pierwszeństwo zgłoszenia oznaczenia (art.123 PWP). Co do zasady, o pierwszeństwie decyduje data zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym (moment wpłynięcie zgłoszenia do UP). Istnieje jednak instytucja uprzedniego pierwszeństwa (art. 124 i 125), która kreuje nam od wyżej przedstawionej zasady dwa wyjątki:

1. Pierwszeństwo konwencyjne wynikające z umów międzynarodowych, które przysługuje w Polsce według daty pierwszego prawidłowego zgłoszenia znaku towarowego w państwie będącym stroną konwencji, jeżeli zgłoszenie w Urzędzie Patentowym RP nastąpi w okresie sześciu miesięcy od tej daty.

2. Pierwszeństwo z wystawy natomiast określa się według daty wystawienia towaru na wystawie międzynarodowej oficjalnej lub oficjalnie uznanej lub wystawie publicznej w Polsce, wskazanej przez prezesa Urzędu Patentowego RP, jeżeli zgłoszenie w Urzędzie Patentowym RP nastąpi w okresie sześciu miesięcy od tej daty 6.

Idealnym podsumowaniem wszystkich kwestii omówionych w niniejszej pracy jest fragment wyroku WSA, który określa poszczególne etapy podejmowania decyzji o tym, czy dane oznaczenie możemy uznać za znak towarowy, czy też nie:

„Badając to, czy prawo ochronne może być udzielone, ustala się, czy dane oznaczenie może być w ogóle znakiem towarowym. Dopiero po ustaleniu, że oznaczenie może być znakiem towarowym, bada się, czy znak ma dostateczne znamiona odróżniające, a więc sprawdza się, czy znak nadaje się do odróżnienia w obrocie konkretnych towarów, dla oznaczenia, których został zgłoszony. Bak zdolności odróżniającej uznaje się za bezwzględną przeszkodę rejestracji, jednakże znaki pozbawione tej zdolności mogą ją nabyć w rezultacie używania” 5.

Autor:  Agnieszka Sidorowicz

Bibliografia: 1. „Prawo Własności Intelektualnej”, Joanna Sieńczyło-Chlabicz, LexisNexis 2013. 2. Znakitowarowe-blog.pl 3. www.akademiaparp.gov.pl – szkolenie z zakresu Własności Intelektualnej (znaki towarowe). 4. Orzeczenie WSA w Warszawie (dot. sloganu) (2032/11). 5. Orzeczenie WSA w Warszawie (dot. koloru 1420/06) 6. http://mojafirma.infor.pl/poradniki/626,3263,Jak-korzystac-ze-znaku-towarowego-by-nie-naruszyc- prawa.html 7. http://www.uprp.pl/co-to-jest-prawo-ochronne-na-znak-towarowy/Lead05,160,1710,4,index,pl,text/